İslamın Dünyaya Yayılma Tarixi: Hansı ölkə nə vaxt qəbul edib?

İslam dini, miladi 610-cu ildə Səudiyyə Ərəbistanının Məkkə şəhərində Hz. Məhəmməd (s.ə.s) tərəfindən təbliğ olunmağa başladı. Qısa müddətdə ərəb tayfaları arasında yayılan İslam, bir əsr içində Yaxın Şərqdən Şimali Afrikaya, Mərkəzi Asiyadan Hindistana qədər böyük ərazilərə çatdı. Bu proses təkcə dini dəyişiklik deyil, həm də siyasi, mədəni və iqtisadi baxımdan böyük bir çevriliş idi.

Ən erkən qəbul edən ölkələr (610–651)

İlk olaraq İslam, ərəb yarımadasında kök saldı. 610-cu ildə başlayan təbliğdən az sonra 615-ci ildə Efiopiyaya ilk müsəlman hicrəti baş verdi. Daha sonra Bəhreyn (628), Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Yəmən, Küveyt və Oman (630) kimi bölgələrdə İslam qəbul olundu. 633–642-ci illərdə isə İraq, Suriya, Fələstin, İordaniya, Livan, Misir və Liviya kimi bölgələr İslamın tərkibinə qatıldı. 651-ci ildə isə Sasani imperiyası yıxıldı və İran İslamı qəbul etdi.

Afrikadan Asiyaya genişlənmə (650–800)

650–670-ci illərdə Somali, Sudan, Cibuti, Tunis, Əlcəzair kimi Şimali və Şərqi Afrika bölgələri İslamı qəbul etdilər. Bu illərdə Mərkəzi Asiyaya ilk addımlar atıldı: Türkmənistan (671), Mərakeş (703), Azərbaycan (705), Tacikistan (710), Özbəkistan (712), Pakistan və Hindistanın bəzi bölgələri (712). 751-ci ildə Qırğızıstan, 800-cü illərdə isə Dağıstan və Tanzaniya (Zanzibar) İslamı qəbul etdi.

Şimal və uzaq şərq istiqamətində yayılma (900–1400)

922-ci ildə Tatarıstan, 960-cı ildə isə Şərqi Türkistan (Çin) və Başqırdıstan İslamı qəbul etdilər. 11–13-cü əsrlərdə Mavritaniya, Seneqal, Qambiya, Türkiyə (1071), Çad, Nigeriya, Banqladeş (1204), Qazaxıstan (1220), İndoneziya (1267) kimi ölkələrdə İslam yayıldı. 1280-ci illərdə Mali və Qvineya, 1313-cü ildə Krım, 1320-ci ildə Burkina Faso, 1368-də Bruney, 1371-də Şimali Makedoniya, 1385-də Albaniya, 1402-də Malayziya və Sinqapur İslamı qəbul etdilər.

Avropa və Qərbi Afrikada yayılma (1455–1500)

1455-ci ildə Kosovo, 1460-da Syerra-Leone, 1463-də Bosniya və Herseqovina, 1500-cü illərdə isə Toqo və Benin müsəlmanlaşdı.

Qafqaz və Şimali Qafqaz bölgələri (1520–1557)

16-cı əsrdə Rusiya ərazisində yerləşən Qaraçay-Çərkəz (1520), Çeçenistan və İnquşetiya (1550), Kabarda-Balkar (1557) kimi bölgələr İslam dinini qəbul etdilər.

610-cu ildən başlayaraq 1000 ildən artıq bir müddətdə İslam, ərəb yarımadasından bütün dünyaya yayıldı. Bu proses yalnız dini deyil, mədəni və siyasi inteqrasiya da yaratdı. İslamın yayılması nəticəsində ticarət yolları, memarlıq üslubları, elmi mərkəzlər və ədəbiyyat yeni çiçəklənmə dövrünə qədəm qoydu.

Ölkələr və İslamı qəbul etdikləri tarixlər:

🇸🇦 Səudiyyə Ərəbistanı - 610

🇪🇹 Efiopiya - 615

🇧🇭 Bəhreyn - 628

🇦🇪 BƏƏ - 630

🇾🇪 Yəmən - 630

🇰🇼 Küveyt - 630

🇴🇲 Oman - 630

🇮🇶 İraq - 633

🇸🇾 Suriya - 634

🇵🇸 Fələstin - 636

🇯🇴 İordaniya - 636

🇱🇧 Livan - 640

🇪🇬 Misir - 642

🇱🇾 Liviya - 642

🇮🇷 İran - 651

🇸🇴 Somali - 650

🇸🇩 Sudan - 652

🇩🇯 Cibuti - 654

🇹🇳 Tunis - 670

🇩🇿 Əlcəzair - 670

🇹🇲 Türkmənistan - 671

🇲🇦 Mərakeş - 703

🇦🇿 Azərbaycan - 705

🇹🇯 Tacikistan - 710

🇺🇿 Özbəkistan - 712

🇵🇰 Pakistan - 712

🇮🇳 Hindistan - 712

🇰🇬 Qırğızıstan - 751

🇷🇺 Dağıstan (Rusiya) - 800

🇹🇿 Tanzaniya (Zanzibar) - 800

🇷🇺 Tatarıstan (Rusiya) - 922

🇨🇳 Şərqi Türkistan (Çin) - 960

🇷🇺 Başqırdıstan (Rusiya) - 960

🇲🇺 Mavritaniya - 1035

🇸🇳 Seneqal - 1040

🇬🇲 Qambiya - 1065

🇹🇷 Türkiyə - 1071

🇹🇩 Çad - 1085

🇳🇬 Nigeriya - 1085

🇧🇩 Banqladeş - 1204

🇰🇿 Qazaxıstan - 1220

🇮🇩 İndoneziya - 1267

🇲🇱 Mali - 1280

🇬🇳 Qvineya - 1280

🇺🇦 Krım (Ukrayna) - 1313

🇧🇫 Burkino - Faso - 1320

🇧🇳 Bruney - 1368

🇲🇰 Şimali Makedoniya - 1371

🇦🇱 Albaniya - 1385

🇲🇾 Malayziya - 1402

🇸🇬 Sinqapur - 1402

🇽🇰 Kosovo - 1455

🇸🇱 Syerra-Leone - 1460

🇧🇦 Bosniya və Herseqovina - 1463

🇹🇬 Toqo - 1500

🇧🇯 Benin - 1500

🇷🇺 Qaraçay-Çərkəz (Rusiya) - 1520

🇷🇺 Çeçenistan (Rusiya) - 1550

🇷🇺 İnquşetiya (Rusiya) - 1550

🇷🇺 Kabarda-Balkar (Rusiya) - 1557